Andragologie

Andragologie bestond als zelfstandige wetenschappelijke studie van 1970 tot 1983. Zij hield zich  bezig met de deskundige hulpverlening aan en vorming van volwassenen. Gehoopt werd dat andragologie een wetenschappelijke basis zou leggen voor sociaal werk en professionals in de sociale praktijk tot dienst zou zijn. Die hoop werd helaas niet verwezenlijkt.

De academische andragologie komt voort uit de sociale psychologie en sociale pedagogiek, die vanaf 1947 in de zogeheten Sectie C van de Faculteit de Sociale wetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam bestaan.

Grondlegger: Professor Tjonko Tarko ten Have

In het najaar van 1960 beschrijft professor Tjonko Tarko ten Have als eerste de wetenschap van de sociale agogiek. Hij noemt de sociale agogiek ‘het doelbewust veranderen van het sociale gedrag’. Dit betekent de eerste terreinafbakening van de andragogische wetenschappen ten opzichte van de sociale pedagogiek, psychologie en sociologie.  Vanaf 11 oktober 1966 bezet Ter Have de eerste leerstoel Wetenschap der andragogie. In 1968 ontstaat de studie der andragogische wetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam, gevolgd door de Katholieke Universiteit Nijmegen, Rijksuniversiteit Groningen, Rijksuniversiteit Leiden, Rijksuniversiteit Utrecht en de Vrije Universiteit. De officiële inschrijving van andragologie in het Academisch Statuut volgt in 1970. Andragologie staat in het Academisch Statuut als ‘een wetenschap (..), die tot voorwerp van studie en onderzoek heeft de deskundige hulpverlening en de vorming van volwassenen’.

Taak en inhoud andragologie

Sinds de eerste omschrijving van andragologie van Ten Have, breidt het veld dat onder andragologie wordt geschaard, zich uit. De visie op de taak en inhoud van andragologie verschilt per universiteit, en in sommige gevallen ook binnen universiteiten. Zo wordt volwasseneneducatie en vorming tot andragologie gerekend, maar ook (organisatie)verandering, samenlevingsopbouw, hulpverlening, handelingstheorieën en actie-onderzoek maken deel uit van andragologie op diverse universiteiten. Het formuleren van grondslagen van dé andragologie blijkt dan ook lastig. Om te beginnen kan andragologie welzijnsverbetering nastreven, maar ook sociale praktijken bestuderen. Ten tweede zijn de meningen verdeeld of andragologie in de eerste plaats een handelingswetenschap is of een maatschappijkritische wetenschap. Ten derde kan andragologie wetenschappelijke objectiviteit betrachten of juist betrokkenheid bij het object van onderzoek tonen. Ten vierde zijn er verschillende ideeën over de basis van andragologie: heeft andragologie een wijsgerig-normatieve basis of steunt andragologie vooral op empirische gegevens?

Afschaffing van andragologie

In de jaren zeventig komt de ontwikkeling van de andragologie in een crisis. De maatschappelijke visie op welzijn verandert. In de tijd van bezuinigingen op onderwijs en welzijnswerk blijken de andragologen zich onvoldoende te kunnen verweren, en geen eenduidige uitleg te hebben over het nut en belang van andragologie. In 1983 wordt de andragologie als zelfstandige wetenschappelijke studie zonder veel protest afgeschaft.

Auteur: Maaike de Boois. Maaike is als socioloog werkzaam op Hogeschool Utrecht. Aan de Universiteit van Amsterdam promoveert ze op de geschiedenis van de Nederlandse andragologie onder begeleiding van Jan Willem Duyvendak (UvA) en Hans van Ewijk (UvH).

Verder lezen

Beugen, M. (1972). Sociale technologie en het instrumentele aspect van agogische actie. Assen etc.: Van Gorcum.

Gent, B., & Have, T. T. ten (1977). Andragologie : Een bundel artikelen. Alphen aan den Rijn: Samsom.

Gent, B. van (1991) Basisboek andragologie, een inleiding tot de studie van het sociaal en educatief werk met volwassenen. Boom, Meppel/ Amsterdam

Have, T. T. t. (1967). De wetenschap der sociale agogie : Een poging tot omschrijving en plaatsbepaling. Groningen: Wolters.

 Have, T. T. ten (1973). Andragologie in blauwdruk. Groningen: Tjeenk Willink.

Michielse, H.C.M. (1977) De burger als andragoog : een geschiedenis van 125 jaar welzijnswerk (1848-1972)  Meppel [etc.] : Boom.